Barwy i symbole

HERB, FLAGA, PIECZĘCIE GMINY NOWE MIASTO

Gmina Nowe Miasto nie posiada swoich odrębnych symboli samorządowych. Tworzenie współcześnie znaków samorządowych: herbów, flag, chorągwi, pieczęci i atrybutów władzy umożliwiają: 

• ustawa z dnia 21 grudnia 1978 roku o odznakach i mundurach (Dz. U. 1978 r., Nr 31 poz. 130 z późn. zm.);
• ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku (Dz. U. 2001 r., Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.);
• rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Komisji Heraldycznej z dnia 27 lipca 1999 roku (Dz. U. 1999r. Nr 70, poz. 779);
• rozporządzenie ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie powołania Komisji Heraldycznej z dnia 20 stycznia 2000 roku (Dz. U. 2000 r. Nr 6, poz. 83 z późn. zm.).

Gminy są uprawnione do posiadania herbu dopiero od 1990 roku. Zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, do właściwości organu stanowiącego należy podejmowanie uchwał w sprawach: herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych oraz wznoszenia pomników.

Obowiązujące obecnie reguły prawa wymagają aby wzory symboli gmin i miast tworzone były w zgodzie z zasadami heraldyki, weksylologii i z uwzględnieniem miejscowej tradycji historycznej.

Historia z ustanowieniem herbu Gminy Nowe Miasto rozpoczęła się we wrześniu 2011 roku, gdy na zlecenie Wójta Gminy – Instytut Genealogii w Grójcu podjął prace w zakresie wykonania grafiki samorządowych symboli Gminy.

Opracowania graficznych i opisowych projektów herbu, flagi i pieczęci dokonał Pan Tadeusz Gajl, członek Rady Programowej Instytutu i jego konsultant.  To jeden z czołowych polskich heraldyków, artysta plastyk, autor wielu projektów herbów samorządowych i autor największego i najlepszego jak dotąd dzieła pt.: „Herbarz Polski od średniowiecza do XX wieku” (wyszukiwarka heraldyczna gajl.wielcy.pl).

Oceny sporządzonego projektu graficznego symboli gminy dokonał Zespół opiniujący powołany przez Wójta Gminy. W skład Zespołu weszli przedstawiciele: Rady Gminy, Urzędu Gminy, oświaty, kultury, mieszkańców gminy. Zespół oceniający wypowiedział opinię do przedłożonych przez grafika projektów herbu. Jednocześnie stwierdzono by zachować zaproponowany wizerunek herbu w nawiązaniu do historycznej przeszłości naszego terenu i miejscowości. Nie ma bowiem ważnych powodów, by od tej tradycji odchodzić. Zaproponowanym wizerunkiem herbu jest postać św. Jana Chrzciciela trzymającego w lewej ręce Baranka Bożego w kole.

Prezentacja Gminy

Gmina Nowe Miasto jest jedną z 229 gmin wiejskich województwa mazowieckiego. Wśród 12 gmin powiatu płońskiego zajmuje 9 lokatę pod względem liczby ludności i 7 lokatę pod względem powierzchni 118,35 km², gęstości zaludnienia 40,4 mieszk./ km².

Użytki rolne zajmują 67,5% powierzchni gminy, grunty leśne – 29,2%, grunty zabudowane i zurbanizowane - 2,2%. Wskaźnik lesistości jest wyższy o 4,4 pkt. proc. niż średnia w województwie i o 13,6 pkt. proc. niż w powiecie.

W skład Gminy wchodzi 37 miejscowości, które tworzą 33 sołectwa. Gminę zamieszkuje ok. 4700 mieszkańców. Miejscowości gminy wchodzą w skład pięciu parafii: w Nowym Mieście p.w. Św. Anny, oraz poza granicami gminy: w Królewie, w Cieksynie, w Łopacinie i parafia w Klukowie.

Miejscowości gminy to: Adamowo, Aleksandria, Anielin, Belin, Czarnoty, Gawłowo, Gawłówek, Gościmin Wielki, Grabie, Gucin, Henrykowo, Janopole, Jurzyn, Jurzynek, Kadłubówka, Karolinowo, Kubice, Latonice, Miszewo B, Miszewo Wielkie, Modzele-Bartłomieje, Nowe Miasto, Nowe Miasto-Folwark, Nowosiółki, Popielżyn Dolny, Przepitki, Rostki, Salomonka, Szczawin, Tomaszewo, Władysławowo, Wólka Szczawińska, Zakobiel, Zasonie, Zawady B, Zawady Stare, Żołędowo.

Historia Gminy

Historyczne znaczenie miejscowości wchodzących w skład gminy Nowe Miasto  – było zróżnicowane, przy zdecydowanej dominacji miejscowości Nowe Miasto.

Nowe Miasto jest jedną z najstarszych mazowieckich miejscowości, chlubiącą się wczesnośredniowiecznymi tradycjami grodowo-miejskimi. Od średniowiecza było siedzibą parafii, było też pośród wszystkich miejscowości gminy miejscowością najludniejszą.

Na początku nazywało się ono Nowe Sioło, następnie Nowemiasto i ostatecznie Nowe Miasto. Położone jest na prawym brzegu rzeki Sony, dopływie Wkry. Dogodne położenie geograficzne osady na skrzyżowaniu ważnych dróg handlowych (tędy bowiem przechodziły szlaki handlowe z Rusi, Litwy, Wołynia i Małopolski do Prus i na Pomorze) spowodowało, że władcy Mazowsza zbudowali tu we wczesnym średniowieczu gród obronny, usytuowany na sztucznie usypanym wzniesieniu wśród moczarów nad rzeką Soną. Gród ten, poza normalnymi funkcjami administracyjnymi, miał także za zadanie chronić bezpieczeństwa mieszkańców i szlaku komunikacyjnego prowadzącego do Płocka – stolicy Księstwa.

Usytuowanie miasta na pograniczu prusko-jaćwiesko-litewskim powodowało, że było one narażone na liczne napady Prusów, Litwinów, Krzyżaków i innych.

W 1368 roku Litwini pod wodzą księcia Kiejstuta napadli na północne Mazowsze, rabując i paląc. W tym czasie został spalony gród w Nowym Mieście, jak również zamki w Pułtusku, Płońsku, Czerwińsku i Wyszogrodzie. Wedle legendy po grodzie pozostała jedynie drewniana figura św. Jana Chrzciciela na brzegu rzeki Sony.

Odbudowywana miejscowość otrzymała dokument lokacyjny w 1388 roku od księcia mazowieckiego Janusza I, a w 1420 r. prawa miejskie i herb, który spotykamy w dokumentach z następnych wieków. Przywileje te zostały następnie potwierdzone w 1450 roku przez księcia Bolesława IV.

Parafię w Nowym Mieście p.w. Św. Trójcy  (później – i do dziś – p.w. Św. Anny) ufundował w 1388 r. książę Janusz I, a biskup Ścibor ją erygował z kościołem pod wezwaniem Matki Bożej i Wszystkich Świętych. Obecny murowany z cegły, późnogotycki kościół, wzniesiony został około 1471 r. prawdopodobnie z fundacji księżnej mazowieckiej Barbary. W latach 1480-1482, z fundacji tejże księżnej, wybudowano kaplicę pod wezwaniem Świętego Ducha, św. Barbary i św. Leonarda oraz szpital.

W średniowiecznym podziale administracyjnym Mazowsza, Nowe Miasto figuruje jako stolica powiatu sądowego w ziemi zakroczymskiej. Funkcję tę pełniło ono aż do zaborów. Już w XIV wieku odbywały się tu roki ziemskie, co świadczy o wysokiej randze administracyjnej tej miejscowości. Kolejne potwierdzenie praw miejskich miało miejsce w 1621 roku.

Miasto było kilkakrotnie niszczone przez wielkie pożary. Najgroźniejsze z nich miały miejsce w latach 1548, 1615, 1904. Od 1564 roku miasto było siedzibą starosty.

Z lustracji miasta w 1565 roku wynika, że były tu 274 domy, czynnych było 20 gorzelni, zaś piwo ważyło 13 piwowarów. Na słynnych nowomiejskich jarmarkach, na które przyjeżdżali kupcy z bardzo odległych miejscowości, m.in. z Nowogrodu, Kijowa i Lwowa – handlowano głównie końmi i bydłem. Wspaniały rozwój miasta w XVII wieku oparty był głównie na istniejącym przemyśle włókienniczym i produkcji piwa eksportowanego do Prus. W czasie potopu szwedzkiego został całkowicie zniszczony książęcy dwór obronny, który funkcjonował jeszcze w 1645 roku. Obecnie pozostał po nim kopiec ziemny w południowo-wschodniej części osady. Obecnie kościół gotycki, który jest tu jedynym zabytkiem, ulegał wielu przebudowom. Kaplicę południową odbudowano w XVI wieku. Korpus kościoła został zniszczony w 1655 roku, następnie odnowiony. W czasie odnowy dokonano wielu zmian detali architektonicznych budowli, m.in. szczytów nawy, sklepień kaplicy, zakrystii i skarbca. W okresie następnych remontów przeprowadzonych w latach 1888-1898 zmieniono wykroje okien i polichromię. Podobnych zmian dokonano w latach 1907 i 1916. Obecnie kościół jest całkowicie odrestaurowany.

Nowe Miasto utraciło prawa miejskie w 1869 roku. Była to forma zemsty władz carskich za masowy udział mieszkańców miasta i okolic w zrywie niepodległościowym 1863 roku.

Wcześniej bo w 1809 roku wprowadzono samorząd gminno-wioskowy pod nadzorem właścicieli wsi. Kolejny etap to czas ustanowienia gmin terytorialnych pod nadzorem urzędników carskich (1864-1915). To właśnie wtedy powstała gmina Nowe Miasto, kształtem terytorialnym przypominającym współczesną gminę. W 1866 roku powstała gmina Modzele w powiecie płońskim i guberni płockiej. Teren gminy obejmował większość terenów współczesnej gminy.

 Granice Gminy zmieniły się już w 1870 r. Od stycznia tego roku miasto Nowe Miasto zostało zlikwidowane i włączone w skład gminy Modzele. W Nowym Mieście ustanowiono siedzibę władz gminnych i tak pozostało do 1954 r.

Nie zachowały się akta gminy Modzele. Pewne dane o gminie można odnaleźć w Pamjatnej Kniżce Guberni Płockiej / Pamiatnaja Kniżka płockiej guberni na 1877 r., str. 117 i na 1888 r., str. 74/.

Według danych z 1885 r. Gmina liczyła 468 domów, 5813 mieszkańców i miała obszar 120,31 mórg. W gminie notowano kościół katolicki, kościół ewangelicki, synagogę, 2 młyny wodne, gorzelnię, browar, 3 cegielnie, 9 karczm, 1 zajazd oraz Kasę wkładowo-zaliczkową. /Słownik Geograficzny Królestwa Pruskiego, tom VI, s. 575/.

W 1939 roku liczba mieszkańców Nowego Miasta osiągnęła 3000 osób. W czasie okupacji Niemcy urządzili tu duże getto dla ludności żydowskiej. Miejscowość została wyzwolona 17 stycznia 1945 r.

Tradycje heraldyczne z obszaru

dzisiejszej Gminy Nowe Miasto

Gmina Nowe Miasto jest obszarem administracyjnym, który posiada tradycję heraldyczną. W historycznej przeszłości Gminy pojawia się herb wsi Modzele, usytuowanej na północ od Nowego Miasta, o nazwie rodowej pochodzącej od nazwy osobowej Modzel. Wersja średniowieczna herbu Modzele vel Bojcza była starym znakiem wojów polskich i wyobrażała na tarczy w polu błękitnym potrójny krzyż srebrny, a w szczycie hełmu z korony trzy strusie pióra. Herb ulegał wielu zmianom i w wieku XVIII nie wiadomo dlaczego wprowadzono czerwone pole i złote godło. Warto nadmienić, że Modzele z okolicznymi osadami już za czasów Królestwa Polskiego były Gminą.

Również wieś Grabie podawana w XV wieku jako de Grabie – nazwa wywodząca się od herbu, który wyobrażał srebrne grabie o  7 zębach na wzgórzu zielonym oraz tarczy w złotym polu. U szczytu 5 piór strusich wychodzących z korony na hełmie rycerskim, okrywającym szyję i ramiona.

Znaczenie Nowego Miasta w przeszłości podkreśla fakt posiadania przez tę miejscowość praw miejskich. Pozwala to na postawienie wniosku, że najstarsze tradycje heraldyczne tego obszaru trzeba łączyć z najstarszym historycznym miastem w tym rejonie – Nowym Miastem.

Historycy zgodnie uznają, iż gminom posiadającym tradycje heraldyczne należy przywracać historyczne a zapomniane często herby. Należy jednak w tym miejscu zastrzec, iż odtwarzany wręcz rekonstruowany herb nie powinien być prostym naśladownictwem znaku używanego w przeszłości, jego graficzną kalką. Wzór z dawnej p[pieczęci powinien tylko stanowić inspirację dla stworzenia nowego znaku zbudowanego z uszanowaniem obecnie istniejących upodobań estetycznych i stylizacyjnych.

Obecnie Nowe Miasto jest siedzibą władz gminy, siedzibą parafii, miejscowością o największej liczbie mieszkańców, tu lokalizują się placówki oświatowe, kulturalne, działalność usługowa i gospodarcza. Istnieją zatem przesłanki, aby historia tej miejscowości stała się podstawą do opracowania herbu współczesnej gminy.

Herb Gminy Nowe Miasto

Herb Nowego Miasta zachowany na pieczęciach miejskich w dokumentach  1536, 1562 i 1571 r. przedstawiał na tarczy postać stojącego św. Jana Chrzciciela trzymającego w lewej ręce Baranka Bożego w  kole.

Prof. Marian Gumowski pisze, że herb jest skutkiem patrona parafii Nowe Miasto. Jest to jednak informacja mylna, parafia Nowe Miasto nigdy za patrona św. Jana Chrzciciela nie miała. Jedynym śladem wiodącym do tego świętego jest wspomniana wcześniej informacja, że po pierwotnym wczesnośredniowiecznym grodzie, zniszczonym przez Litwinów, pozostała jedynie figura tego świętego. Legenda ta jest w tekście ks. kan.  Józefa Kardynała, wieloletniego restauratora parafialnego kościoła. W tej samej publikacji jest opis dzwonu kościelnego ufundowanego przez mieszkańców w połowie wieku XV i nazwanego imieniem św. Jana Chrzciciela, wówczas jednak już herb funkcjonował.

Prof. Marian Gumowski sugeruje, że barwy herbu to biało odziana postać św. Jana Chrzciciela na niebieskim tle. Ta sugestia od lat kilkunastu była przez władze Gminy realizowana i stała się krótką, ale jedyną tradycją – nie ma ważnych powodów by od niej odchodzić.

Opis Herbu Gminy Nowe Miasto

W polu niebieskim postać św. Jana Chrzcielna barwy naturalnej w szacie białej, z aureolą złotą, który w ręce lewej trzyma czerwone koło, w którym Baranek Boży biały prawą przednią nogą trzymający chorągiewkę białą z białym drzewcem zakończonym krzyżem, prawą zaś na koło z Barankiem wskazuje.

Uwzględnienie herbu Nowego Miasta z przeszłości jest jak najbardziej uzasadnione również z uwagi na ustawowy wymóg kierowania się tradycją lokalną i dziedzictwem historycznym. Herb jako znak wspólnoty samorządowej wyraża szacunek dla dziedzictwa własnej historii, swą symboliką powraca do faktów dziejowych, które były dla naszej społeczności znaczące.

Opis Flagi

Flaga Gminy Nowe Miasto jest konsekwencją herbu: płat o stosunku boków 5:8 pionowo podzielony na 5 części: białą, czerwoną, niebieską, czerwoną, białą o stosunkach szerokości 1:1:4:1:1,  na środku części środkowej niebieskiej postać św. Jana Chrzciciela z herbu.

Pieczęcie Gminy Nowe Miasto

Pieczęcie Gminy Nowe Miasto mają kształt okrągły o średnicy 36 mm. z napisem w otoku GMINA NOWE MIASTO i WÓJT GMINY NOWE MIASTO, wewnętrznie wpisane godło herbu Nowe Miasto.

Opinia Komisji Heraldycznej

Wójt Gminy Nowe Miasto dysponuje pozytywną opinią Komisji Heraldycznej – Uchwała Nr 61-1819/2012 z dnia 11 maja 2012 roku, w sprawie projektów herbu, flagi i pieczęci Gminy Nowe Miasto oraz pozytywną opinią Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 11 września 2012 roku. W dniu 23 czerwca 2013 roku Wójt Gminy Nowe Miasto przedłoży na uroczystej sesji Rady Gminy projekt uchwały w sprawie ustanowienia herbu, flagi i pieczęci Gminy. Będzie to lokalna uroczystość i wielkie gminne święto.

Herb obok flagi jest jednym z najważniejszych atrybutów służących promocji i identyfikacji Gminy. Jest wizytówką Gminy, wyróżnikiem wspólnoty samorządowej, stanowi symbol przywiązania i lokalnego patriotyzmu. Stanowi mocny akcent na utożsamianie się z ziemią przodków, poszanowanie naszej tradycji, historii i przynależności.

Herb, flaga i pieczęcie Gminy Nowe Miasto są dobrem niematerialnym stanowiącym własność Gminy Nowe Miasto, podlegają ochronie jako jej dobra osobiste.

Zasady używania herbu, flagi i pieczęci określi odrębna Uchwała Rady Gminy Nowe Miasto.