BARSZCZ SOSNOWSKIEGO

Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden) to AGRESYWNA, INWAZYJNA roślina PARZĄCA, bardzo trudna do zwalczenia, powodująca oparzenia u ludzi i degradację środowiska przyrodniczego. Do Polski został sprowadzony pod koniec lat 50-tych XX wieku jako obiecująca roślina paszowa. Po niedługim czasie, z powodu problemów z uprawą i zbiorem (głównie ze względu na zagrożenie dla zdrowia), uprawy zostały porzucone, jednak gatunek zaczął rozprzestrzeniać się  samorzutnie. W latach 80 – tych barszcz Sosnowskiego zaczął być opisywany jako gatunek inwazyjny. Od tego czasu jego liczebność bezustannie wzrasta. Spotykany jest już w całej Polsce, objęty prawnym zakazem uprawy, rozmnażania i sprzedaży.

Barszcz Sosnowskiego to bylina:

• o łodygach dętych (pustych w środku), podłużnie bruzdowatych pokrytych w dolnej części fioletowymi plamkami,
• dorastająca w ciągu jednego sezonu do 4 – 5 metrów wysokości,
• Kwitnie od czerwca do przełomu lipca i sierpnia, wytwarzając do kilkudziesięciu bardzo dużych, parasolowatych kwiatostanów – baldachów złożonych (największy osiąga 60 - 80 cm), kwiaty białe lub różowe pachnące kumaryną,
• o dużych liściach (ok. 150 cm średnicy), które są skrętoległe ułożone na łodydze.

Roślina ta jest silnie toksyczna. Włoski na łodygach i liściach barszczu wydzielają parzącą substancję, która zawiera szkodliwe substancje uaktywniające się w wysokich temperaturach i przy dużej wilgotności powietrza. W soku barszczu Sosnowskiego znajdują się niebezpieczne dla skóry związki, które mogą powodować oparzenia I, II, a nawet III stopnia. Kontakt z nią powoduje zapalenie skóry, powstawanie pęcherzy, niegojące się rany, długo niezanikające blizny. Do poparzenia przez barszcz Sosnowskiego może dojść nawet pomimo braku bezpośredniego kontaktu z rośliną. W czasie upałów toksyczne związki mogą wydostawać się z rośliny w postaci lotnej. Jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci i alergików. Oprócz poparzeń skórnych, związki chemiczne zawarte w soku barszczu Sosnowskiego mogą również wywoływać:

• podrażnienia dróg oddechowych,
• nudności,
• wymioty,
• bóle głowy,
• zapalenie spojówek.

Poniższa ulotka informacyjna opracowana przez ekspertów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie zawiera szczegółowe wskazówki w zakresie prawidłowego rozpoznawania barszczu Sosnowskiego

http://www.wios.warszawa.pl/pl/publikacje-wios/broszury-i-ulotki/1184,Jak-rozpoznac-barszcz-Sosnowskiego.html

http://www.wios.warszawa.pl/pl/publikacje-wios/broszury-i-ulotki/1179,Barszcz-Sosnowskiego.html

Kolejne informacja na temat barszczu Sosnowskiego można znaleźć w ulotce informacyjnej opracowanej przez Główny Inspektorat Sanitarny, dostępnej pod adresem: www.gis.gov.pl/o-nas/aktualnosci/186-uwaga-na-barszcz-sosnowskiego

Poniżej ulotka Głównego Inspektoratu Sanitarnego jak się ustrzec przed poparzeniem, oraz pierwsza pomoc przy poparzeniu.

USUWANIE BARSZCZU SOSNOWSKIEGO NIE JEST ZADANIEM GMINY, W ZWIĄZKU Z TYM GMINA NIE MOŻE USUWAĆ TEJ NIEBEZPIECZNEJ ROŚLINY Z PRYWATNYCH POSESJI I NAKAZAĆ WŁAŚCICIELOM JEJ USUNIĘCIA, BYŁYBY TO DZIAŁANIA BEZPRAWNE.

Nowe Miasto, 10 czerwca 2016r

Ref. Infrastruktury Technicznej i Inwestycji

Urząd Gminy Nowe Miasto zachęca do zapoznania się z wytycznymi Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska dotyczących zwalczania barszczu Sosnkowskiego. Informacje te znajdują się w zakładce: „Zarządzanie kryzysowe i sprawy obronne”/”Ostrzeżenia”. Znaleźć tam można również zdjęcia tych roślin, odpowiedzialność oraz obowiązki właścicieli i zarządców nieruchomości oraz metody zapobiegania rozprzestrzenianiu się i zwalczania kaukaskich barszczy.

Prosimy zapoznać się także z poniższymi informacjami.

Barszcz Sosnowskiego i barszcz Mantegazziego, zaliczane do gatunków inwazyjnych, są bardzo niebezpiecznych dla ludzi, a zwłaszcza dzieci. Kontakt z nimi powoduje oparzenie skóry, podobne do oparzenia wrzątkiem, czego następstwem są ropne pęcherze gojące się nawet przez kilka lat. Barszcz Sosnowskiego można pomylić z wyrośniętym koprem, ale jest od niego o wiele wyższy - osiąga nawet 4 metry wysokości. Chwast ma zieloną bruzdowaną łodygą, która w dolnej części jest pokryta fioletowymi plamkami. Jego liście są duże i szerokie (o średnicy do 150 cm), o zaostrzonych końcówkach, a kwiaty zebrane w gęsty i duży baldach są białe. Barszcz Sosnowskiego jest szczególnie niebezpieczny w okresie kwitnienia i owocowania, kiedy odnotowuje się wysoką temperaturę powietrza. Wtedy nawet pośredni kontakt z tą rośliną może doprowadzić do poparzenia skóry, ponieważ związki furanokumarynowe wydostają się z barszczu w postaci oprysków i osadzają się na skórze osób przebywających w pobliżu.

Objawy oparzeń pojawiają się od 30 minut do 2 godzin od kontaktu z rośliną. Na siłę reakcji ma wpływ wrażliwość skóry poparzonej osoby, a także słoneczna pogoda, wysokie temperatury i duża wilgotność powietrza (w tym także silne spocenie się).

Jeśli podejrzewasz, że miałeś styczność z barszczem, dokładnie przemyj zaatakowane miejsca wodą z mydłem i jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem. Pamiętaj, aby unikać słońca przez dwie doby - poddanie skóry oparzonej działaniu promieni słonecznych zwiększa stan zapalny i ryzyko powstania bardziej widocznych blizn. Przy oparzeniu barszczem Sosnowskiego warto stosować maści przeznaczone do leczenia suchych i łuszczących się zmian skórnych, które przeciwdziałają reakcjom alergicznym. Można sięgnąć także po krem, który przyspiesza gojenie się oparzeń i minimalizuje swędzenie naskórka.

Wśród gatunków roślin występujących na terenie Polski istnieje kilka, które ze względu na swoją morfologię często są mylone z kaukaskimi barszczami. Są nimi najczęściej:

• barszcz zwyczajny (Heracleum sphondylium),
• barszcz syberyjski (Heracleum sphondylium ssp. Sibiricum),
• dzięgiel leśny (Angelica sylwestris),
• arcydzięgiel litwor (Angelica archangelica),
• lepiężnik (Petasites sp.),
• gunnera olbrzymia (Gunnera manicata).

Komunikat Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska z dnia 07.04.2016 r. w sprawie zapobiegania rozprzestrzenianiu się i zwalczania barszczy kaukaskich

Kierując się realnym zagrożeniem dla zdrowia ludzi i zwierząt jakie stanowią barszcze kaukaskie, niezbędnie jest podjęcie działań związanych z edukacją, monitorowaniem i usuwaniem tych roślin.  

Kontakt z sokiem kaukaskich barszczy, przy dostępie światła słonecznego, skutkuje silnymi poparzeniami skóry. Objawy obrażeń mogą pojawić się do 24 – 48 godzin od bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z barszczami. Jako gatunki inwazyjne, kaukaskie barszcze stanowią także  istotne zagrożenie dla roślinności rodzimej.

Obecnie stwierdza się szybki wzrost liczby stanowisk barszczy kaukaskich. Zarówno barszcz Sosnowskiego, jak i barszcz Mantegazziego są zaliczane do zadomowionych gatunków inwazyjnych. Według danych ekspertów z barszcz.edu.pl na terenie województwa mazowieckiego do 2016 r. znajdowało się 50 potwierdzonych stanowisk kaukaskich barszczy oraz 135 niezależnych zgłoszeń, które nie zostały dotychczas zweryfikowane w terenie.

Planując działania mające na celu zwalczanie kaukaskich barszczy należy pamiętać, że tylko akcje podjęte w stosunku do wszystkich (prywatnych oraz publicznych) terenów objętych inwazją mogą przynieść efekt w postaci eliminacji tych gatunków roślin.

Wszystkie dotychczasowe znane metody zwalczania kaukaskich barszczy oraz zasady i zalecenia, jakie powinny im towarzyszyć zostały opisane w opracowanych na zlecenie GDOŚ i sfinansowanych przez NFOŚiGW „Wytycznych dotyczących zwalczania barszczu Sosnowskiego i barszczu Mantegazziego na terenie Polski”, dostępnych pod adresem: http://www.gdos.gov.pl/zwalczanie-inwazyjnych-barszczy

Rozpoczęcie zwalczania  populacji kaukaskich barszczy jest zalecane z początkiem okresu wegetacyjnego.

Za walkę z inwazją kaukaskich barszczy i ich usuwanie odpowiada samorząd  gminny. Akcje zwalczania barszczu Sosnowskiego i barszczu Mantegazziego można prowadzić w ramach prac związanych z utrzymaniem porządku i czystości w gminie, natomiast w odniesieniu do stwierdzonych przypadków występowania tych roślin na nieruchomościach prywatnych, obowiązek ich usuwania może być nałożony na podstawie przepisów porządkowych, o których mowa w ustawie o samorządzie gminnym (art. 40, ust.3).

W zwalczaniu kaukaskich barszczy wskazana jest pomoc wykwalifikowanych jednostek.

O pozyskanie środków finansowych na usuwanie barszczu Sosnowskiego z terenu województwa mazowieckiego można występować do WFOŚiGW w ramach projektu 2016-OP-24.

Szczegółowe informacje na temat aktualnego rozmieszczenia kaukaskich barszczy na Mazowszu, znajdziecie Państwo w serwisie barszcz.edu.pl pod adresem: http://barszcz.edu.pl/kaukaskie-barszcze-na-mazowszu/

Więcej informacji można znaleźć w ulotce opracowanej przez WIOŚ w Warszawie we współpracy z ekspertami barszcz.edu.pl, zamieszczonej na stronie WIOŚ w zakładce Aktualności pod adresem:

http://wios.warszawa.pl/pl/aktualnosci-i-komunika/aktualnosci, jak również w informacji Głównego Inspektora Sanitarnego pod adresem: http://gis.gov.pl/o-nas/aktualnosci/186-uwaga-na-barszcz-sosnowskiego

Opracowanie: Juliusz Wardzyński