Badanie zjawiska sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim zostało przeprowadzone na terenie gminy w 26 punktach sprzedaży alkoholu. Wykonano je metodą „tajemniczego klienta”.
Badanie typu „tajemniczy klient” jest techniką obserwacji niejawnej, w trakcie, której wykonawca wciela się w rolę potencjalnego klienta. Sposób ten pozwala na ocenę punktów sprzedażowych pod kątem dostępności alkoholu dla osób nieletnich. Punktem wyjścia do wdrożenia działań „Badania dostępności sprzedaży alkoholu nieletnim” były badania przeprowadzone w 2003 roku w wyniku, których okazało się, że napoje alkoholowe są jedną z najbardziej powszechnych substancji psychoaktywnych wśród młodzieży w Polsce. Próby picia alkoholu ma za sobą ponad 90 % gimnazjalistów, zaś większość nastolatków ocenia dostępność alkoholu jako łatwą i przyznaje się do próby zakupu alkoholu. Odmową sprzedaży alkoholi ze względu na młody wiek kończy się zaledwie 10 % zakupów.
W dniu 30 maja 2014 r. zrealizowano w gminie program interwencyjno – kontrolny oraz szkolenie terenowe dla sprzedawców napojów alkoholowych. Wykonawcą i koordynatorem programu było Centrum Rozwiązywania Problemów Społecznych – Warszawa – Plac Defilad.
Dwuosobowy zespół odwiedzał punkty sprzedaży alkoholu, próbując dokonać kontrolowanego zakupu alkoholu przez osobę wyglądającą na małoletnią – choć faktycznie „tajemniczy klient” ma już ukończone 18 lat, dlatego w świetle prawa , jako pełnoletni nie łamie prawa, jednak jego wygląd i zachowanie budzi uzasadnione wątpliwości, jeżeli chodzi o wiek. Celem audytu nie był faktyczny zakup alkoholu lecz sprawdzenie, czy sprzedawca sprzedający alkohol mimo podejrzenia, że kupujący jest osobą nieletnią. W 19 badanych punktach sprzedano alkohol osobie „tajemniczy klient”- wyglądający na małoletnią. Spośród badanych punktów 7 sprzedawców zachowało się właściwie, zapytało „małoletniego” o dowód osobisty, po czym gdy osoba dokonująca zakupu go nie okazała, alkohol nie został sprzedany.
W punktach, w których przeprowadzono badanie i w których zarazem sprzedano alkohol, sprzedawcami były zarówno kobiety jak i mężczyźni w przedziale wiekowym 20 – 60 lat. Większość jednak stanowiły kobiety – było ich 20, w związku, z czym sprzedawców płci męskiej było 6.
Kolejnym etapem badania dostępności sprzedaży alkoholu nieletnim, było przeprowadzenie szkolenia w każdym badanym punkcie pt. „Praktyczne porady dla osób handlujących napojami alkoholowymi”. Spotkania odbyły się w 26 punktach. W 14 przypadkach pracownicy potwierdzili udział w szkoleniu tylko własnym podpisem, w reszcie natomiast dodatkowo pieczątką. We wszystkich punktach szkolenie przebiegło standardowo. W ramach spotkania poinformowano nt. kar wynikających z obowiązujących przepisów oraz udzielono porad dotyczących asertywnej sprzedaży alkoholu. Dodatkowo sprzedawcy otrzymali materiały edukacyjne „Praktyczne porady”, aby mogli na bieżąco uzupełniać swoją wiedzę i pozbyć się wątpliwości, jak stosować obecne prawo. Otrzymali również certyfikaty potwierdzające uczestnictwo w szkoleniu.
W ramach niniejszego badania sprzedawca, który podczas zakupu, wykazał się czujnością i nie tylko zapytał o dowód osobisty, ale także nie sprzedał osobie dokonującej zakupu, otrzymuje Certyfikat Rzetelnego Punktu Sprzedaży.
Celem realizowanego badania oraz szkolenia dla sprzedawców napojów alkoholowych jest zwrócenie uwagi sprzedawców i świadków sprzedaży w sklepach, że dorosły wygląd nie oznacza pełnoletności upoważniającej do zakupu napojów alkoholowych.
Nieprzestrzeganie zasad obrotu napojami alkoholowymi określonymi w art. 18 ust. 10 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( tekst jedn. Dz. U. 2012 r. poz. 1356) odnosi się również do jednokrotnego zachowania, dlatego każdy przypadek sprzedaży alkoholu osobie nieletniej stanowi usprawiedliwioną podstawę do cofnięcia przedsiębiorcy pozwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych.
Wyrok NSA z 21 czerwca 2007 r.
SYGN. AKT II GSK 49/07
Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
sierpień 2014 r.